In de Meulenhoff-reeks zijn al twee eerdere titels van Thomas Michael
Disch (1940-2008) verschenen: De uitroeiers en Kamp concentratie. Zijn
boeken hebben altijd iets bijzonders,
iets literairs. Dit door S. Buddingh aardig (of begin ik milder te worden? Te
mild?) vertaalde dunne romannetje vormt daarop geen uitzondering. Thomas Disch
heeft veel gelezen en vindt het niet erg dat zijn lezers dat weten. Er zijn er
die daar niet goed tegen kunnen, maar ik vind dat eigenlijk wel een sympathiek
trekje: het impliceert immers dat de auteur zijn lezers voor vol aanziet. Echo round his bones (1967) is een
boekje van zijn tijd. Pluizige wetenschap, vage new-agetrekjes, en vooral die onvoldragen
psychologie waaraan je kunt afzien dat het genre de pulpblaadjes nog niet
volledig ontstegen was. Dat klopt ook: Het
schimmenrijk is oorspronkelijk als feuilleton verschenen in New Worlds magazine.
Kapitein Nathan Hansard is een officier in
het leger van een toekomstige Verenigde Staten. Er is een teleportatiemachine
ontwikkeld waarmee hij en zijn manschappen naar een basis op Mars
getransporteerd worden. Het blijkt echter dat deze manier van teleporteren één
groot nadeel heeft: de getransporteerde materie, levend of levenloos, laat op
de plaats van vertrek een echo achter, bestaande uit hetzelfde wezen of
voorwerp, maar dan één stadium minder “reëel” (of “dicht”, hoe moet ik het
uitdrukken?) dan het origineel. De problemen van de schaduwmensen die op deze
manier ontstaan, worden goed uitgewerkt: voor hen wordt materie vloeistof,
vloeistof gas en gas ether. Ze moeten via de transportmachine voedsel en lucht
naar hun toestand transporteren, anders verhongeren ze of ze stikken. Hansard
wordt dan ook opgewacht door een troep soldatenschaduwen die overgegaan zijn op
kannibalisme.
 |
| Thomas M. Disch |
Na verloop van tijd leert hij een aantal schaduwen
van de uitvinder van de teleportatiemachine, Bernard Panofsky, en zijn vrouw
Bridgit kennen. Uiteindelijk trouwt Hansard met één van de versies van Bridgit.
Maar voor het zover is, moet de wereld gered worden van een schijnbaar onafwendbare
atoomoorlog, die vanaf Mars gevoerd gaat worden. Omdat communicatie met de echte
wereld onmogelijk is, moet er een list verzonnen worden en hier is het dat het
verhaal zwakker en zwakker wordt. Uiteindelijk is de auteur er ook niet
uitgekomen en heeft hij besloten de communicatie tussen reëel mens en zijn
schaduw via versmelting tijden de slaap alsnog plaats te laten vinden. Voor een
schaduwmens is een reëel mens ten slotte vloeibaar en kan hij zich er fysiek
volledig in onderdompelen.
Bezeten door de schaduw-Hansard gaat de
echte Hansard op stap om op drie cruciale punten op de aarde een
teleportatiemachine te plaatsen met een door Panofsky van te voren geprogrammeerde
instructie. Na activering blijkt de Aarde naar exact de andere kant van de zon
geteleporteerd te zijn. Dat de maan achterblijft is even jammer, maar dat zal later
gecorrigeerd worden. Hoe deze actie trouwens de oorlog precies heeft afgewend,
is me niet helemaal duidelijk geworden, of het moet zijn dat Mars nu geen
gunstige positie meer heeft ten opzichte van de Aarde. Maar dat is dan toch
slechts tijdelijk, want over een jaar is de onderlinge positie weer als
voorheen, denk ik dan…
Dat Panofsky belijdend katholiek is, wordt
door Disch belangrijk genoeg geacht om er zeer uitgebreid over uit te wijden. De
schimmenmensen hebben als theorie dat zij geen ziel hebben, en dus mogen doen
wat ze willen. Tegelijk wordt, tijdens het beschrijven van de samensmelting van
de schaduw-Hansard met zijn reële tegenstuk juist gesuggereerd dat de
schaduwvorm precies de ziel is van de mens. Ik weet niet in hoeverre Disch zelf
appeltjes te schillen heeft met het Katholicisme. Ik voel ook niet helemaal na
wat deze bespiegelingen aan het verhaal toevoegen. Theologische sciencefiction
is altijd een beetje lastig geweest voor mij.
Wat verder nog opvalt: in het boek treedt
Disch op als alwetende verteller, die bovendien spreekstalmeester is. Een
typerende zin uit het laatste hoofdstuk: “En nu zijn wij aan het einde van ons
verhaal gekomen - of heel dicht bij het eind. Onze held zal voor zijn moeite
beloond worden, de wereld is voor vernietiging behoed, zelfs de maan is weer
teruggehaald en Panofsky is vrij, voor het eerst van zijn leven.” Ook hiervan
kan ik zeggen: er zijn er die daar niet goed tegen kunnen, maar ik vind dat eigenlijk
wel een sympathiek trekje.
Recapitulerend: Disch had een aardig idee,
hij beschikte over goede plotelementen, maar over het algemeen is het toch een nogal
haastig en oppervlakkig werkstuk geworden, dat met een wat solider (ik bedoel
waarschijnlijk eigenlijk: beter) schrijver een heel wat overtuigender roman had
kunnen worden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten