zondag 6 augustus 2017

James H. Schmitz – De heksen van Karres (MSF 27)


De heksen van Karres begon zijn bestaan als een kort verhaal uit 1949. In de jaren 1965-66 breidde Schmitz dat verhaal aanzienlijk uit tot een kloeke roman, die verscheen in 1966. De Nederlandse vertaling verscheen in de Meulenhoffreeks in 1969. In het algemeen is het boek door Mark Carpentier Alting redelijk vertaald, al telde ik wel een paar opmerkelijke grammaticale missers (“opgevouwd”, “afgeschrokken”).

Het verhaal is niet al te ingewikkeld: kapitein Pausert redt drie heksenkinderen Maleen (14), Goth (9 of 10) en de Leewit (6) van een slavenbestaan door ze voor een zacht prijsje te kopen. Hij brengt ze naar hun thuisplaneet Karres, dat in een dodelijke strijd gewikkeld is tegen een planeetgroot robotisch oorlogsschip genaamd Wormwereld, een plot die meteen aan Star Wars doet denken. Uiteindelijk wordt door Pausert en vooral Goth de oorlog gewonnen, met hulp van een vatch, een transdimensionale plaaggeest die op het eind door de kapitein vakkundig geneutraliseerd wordt.

De heksen van Karres wordt beschouwd als space-opera en hoort tot de popcultuur van de jaren zestig. Schmitz’ schrijfstijl is licht en elegant en staat nooit het verhaal in de weg. De psychologieën van de personen worden volledig vormgegeven door hun handelingen. De kapitein is fatsoenlijk en pragmatisch, Goth is voorlijk en bedachtzaam, de Leewit ernstig en grillig. De cultuur waarin dit boek het makkelijkst is voor te stellen, is die van de tv-sciencefiction. In het jaar van verschijnen van de roman, 1966, werd ook de eerste aflevering van Star Trek uitgezonden en zeker het eerste deel van het boek doet sterk aan die serie denken. Het tweede deel is wat duisterder en broeieriger en herinnert mij meer aan twee andere legendarische televisieseries: Blake’s Seven, maar met name Doctor Who, zeker waar het de confrontatie betreft tussen onze helden en de megalomane en misdadige, losgeslagen robot van Wormwereld.

James H. Schmitz
Waar de hedendaagse, primair reagerende wereld buitengewoon gevoelig voor is, zijn de vermeende pedofiele trekjes van het verhaal. Tienjarige Goth spreekt de verwachting uit later met de kapitein te zullen gaan trouwen. Pausert gaat daar verder niet op in en er is dan ook geen enkele spanning in de lucht. Hij is achter in de twintig, zij tien. Het is niet aan de orde.
Een zekere Cheryl neemt daar op Goodreads geen genoegen mee. Ze heeft het boek verkeerd (of helemaal niet?) gelezen en schrijft verontwaardigd: “Pedophilia trigger. These are not witches disguised as children, but rather children who have developed certain talents. And there is much talk with the captain of approaching marriageable age, which is apparently 16, at least for girls.”
Het ligt natuurlijk allemaal veel genuanceerder, maar de overspannen tijdgeest van het heden heeft geen tijd voor nuances en kiest dus het liefst voor de kortste beschikbare bocht. Dit soort morele verontwaardiging, volledig gebaseerd op de eigen, beperkte en nogal onnozele wereldkijk staat me buitengewoon tegen.
Op Librarything analyseert een zekere Featherbear veel nuchterder: “Maybe today some might detect a hint of pedophilia – there seems to be an expectation that Goth will marry Captain Pausart when she “comes of age.” Schmitz is probably aware of this […]”. Hij vervolgt: “Middle sister Goth (prepubescent, about 9?) takes over for much of the book. This could potentially be […] problematic, but any implicit sexuality is deflected to the mature charms of the nefarious ship chandler Sunnat of Uldune and the gun totin’ Empire agent Hulik do Eldel”. En ook met deze twee vrouwen ontstaat er nooit iets dat maar in de verste verte op een seksuele chemie lijkt: het boek is nadrukkelijk aseksueel.

Onze ‘moderne” tijd heeft in haar oneindige wijsheid nog een “dingetje” met het boek. In 2005 heeft Eric Flint het voor een heruitgave geredigeerd, vooral om een heleboel referenties aan roken en tabak te verwijderen, die het verhaal kennelijk onaanvaardbaar maakten voor de “moderne” lezer. Wat een bekrompen figuur is die moderne lezer toch!


Geen opmerkingen:

Een reactie posten