zondag 6 maart 2022

Harry Harrison - De rat van roestvrij staal/De stalen rat neemt wraak (MSF 76)

Dit deel in de reeks bevat twee romans in één band. The Stainless Steel Rat verscheen al in 1961 en The Stainless Steel Rat's Revenge pas in 1970, blijkbaar toen het eerste deel een groot succes was geworden. Daarna zouden nieuwe delen elkaar in hoog tempo opvolgen. Wie de deeltjes leest vraagt zich af waarom. Het is allemaal heel gemakzuchtige pulp, met clichématige personages die nooit echt tot leven komen. Het bij tijd en wijle zeer belabberd Nederlands van vertaler Werner Flamen draagt niet bepaald bij aan het genot.

Deze romannetjes zijn zo licht dat ik haast begin te vermoeden dat ze als parodie bedoeld zijn. Maar waarom dan de serie uitbreiden tot twaalf delen? Juist ja: geld waarschijnlijk. Ergerlijk in het veel te wensen overlatende pseudo-hardboiled toontje van de boeken is het veelvuldig gebruik van het laconieke nogal als in: ‘Hij sloeg me en het deed nogal pijn’. Het is goed mogelijk dat Harrison zelf hier de hoofdschuldige is, en dat hij in het origineel (ik heb het niet gecontroleerd) om de haverklap rather gebruikte.

James Bolivar diGriz, alias Gladde Jim ofwel De roestvrij stalen rat is een zeldzaam dier. In een tijd van sneller dan licht ruimtevaart is hij een ouderwetse con-man: een confidence trickster die zich, hoppend van planeet naar planeet verrijkt te koste van onnozele figuren en starre maatschappelijke systemen. Zijn laatste bankoverval mislukt echter en hij wordt gearresteerd door wat een organisatie blijkt te zijn van interplanetaire misdaadbestrijding. Hij wordt geronseld en moet afrekenen met een moordlustige ruimtepirate, Angelina, op wie hij prompt verliefd wordt, ook al schiet ze hem een keer overhoop. Vrouwen komen er traditiegetrouw niet al te best van af, ondanks dat de hoofdboef er een is. Ook zij wordt toch voornamelijk beoordeeld op haar lange blonde haren en uitnodigende boezem.

Harry HarrisonIn het tweede deel is hij getrouwd met Angelina en samen gaan ze een complete planeet te lijf die zonnestelsel na zonnestelsel verovert. Deze roman lijkt in eerste instantie een inferieure vorm te worden van Wasp, het ingenieuze verhaal van Eric Frank Russell uit 1957, waarin een sluwe eenling het opneemt tegen een logge en niet erg snuggere, agressieve beschaving. Maar onze held hier mist iedere finesse en Harrison is ook niet bepaald ironisch of sarcastisch, zoals Russell. Halverwege wordt het Wasp-scenario geheel losgelaten en ontaardt de roman in een potje binnendringen, gevangen gezet worden en weer ontsnappen, nog steeds met de vrouwtjes lijdzaam toeziend en welvoorzien van tieten en kont.

De toekomst van Harrison is nog een ouderwetse: computers werken met ponskaarten, iedereen rookt erop los en de misogynie voelt onplezierig vertrouwd aan. Hoewel hij vaker de neiging had pop-pulp af te scheiden, kon Harry Harrison veel beter, dat bewijst een boek als Doodstrijd op Pyrrhus, waarin door de schrijver wel degelijk goed is nagedacht. Ik ben blij dat Meulenhoff het bij deze twee eerste delen heeft gelaten.