Alfred E. Van Vogt was
gefascineerd door de Pools-Amerikaanse linguïst en grondlegger van de algemene
semantiek, graaf Alfred Habdank Skarbek Korzybski (1879-1950) en vooral diens
boek Science and Sanity: an Introduction
to Non-Aristotelian Systems and General Semantics, een 800 pagina’s dikke
verhandeling uit 1933 die een groots systeem aanbood om het denken van de mens
helderder, efficiënter en positiever te maken. Nul-A staat dan ook voor dat
begrip: Non-Aristotelian.
Met De wereld van Nul-A heeft de Meulenhoff-reeks
een klassieker van jewelste binnengehaald. Alfred E. van Vogt, kind van
Nederlandse emigranten, was een van de reuzen in de sciencefiction van de
veertiger jaren en dit meesterwerk, een roman over non-Aristotelische logica en
het daaruit voortvloeiende ontstaan van een ras van supermensen, was zijn meest
invloedrijke boek. Een hele generatie sciencefictionschrijvers, zoals Philip K.
Dick, Keith Laumer, Alfred Bester, Charles Harness en Philip Jose Farmer zijn door
deze in 1949 verschenen roman geïnspireerd en gevormd en het boek is dan ook
verplichte kost voor wie zich serieus met de geschiedenis van het genre bezig
wil houden.
Tot zover de ronkende informatie
die op internet te vinden is.
 |
| Alfred E. Van Vogt |
Maar de non-aristotelische
semantiek van Korzybski kan bij nader inzien niet anders gezien worden dan als pseudowetenschap, met net zoveel
fanatieke voor- als tegenstanders. Niettemin bestaat er nog steeds een Institute of General Semantics in
Chicago. In de Jaren vijftig werd Van Vogt hoofd van L. Ron Hubbards Dianetics Institute, de voorloper van de
Scientology-kerk. Toen dit instituut binnen een jaar de mist in ging, vormde Van
Vogt samen met zijn vrouw een eigen, soortgelijk instituut, dat zij een
decennium in stand wisten te houden.
De wereld van Nul-A heeft een rommelige
ontstaansgeschiedenis. Oorspronkelijk in 1945 verschenen in de vorm van een
buitengewoon chaotisch feuilleton, werd het pas na zeer rigoureuze redactie in
boekvorm uitgegeven. En zelfs deze boekvorm valt bepaald niet mee. Want Van
Vogt straalt weinig schrijfvreugde uit. Zijn taal is houterig en mist iedere
glans die van zinnen iets kunstzinnigs kan maken. Het ondertussen bekende,
onbeholpen Nederlands, deze keer van Per Tregange (dat moet wel haast weer een
pseudoniem van Ruurd Groot zijn!) maakt het er allemaal niet beter op.
Waar gaat deze mijlpaal van een
roman nu eigenlijk over? Dat is nog niet zo makkelijk samen te vatten. Gilbert
Gosseyn wordt wakker met valse herinneringen. Hij ontdekt een pion te zijn in
een groot, galactisch schaakspel met het lot van de Aard- en Venusbewoners als
inzet. Het blijkt dat een grote invasiemacht in een dodelijke strijd verkeert
met de Nul-A filosofie, waarvan de Spelmachine (die je carrière kan bepalen) en
ook Gosseyn deel uitmaken.
Hij wordt een keer doodgeschoten
en keert terug in een nieuw lichaam, maar met zijn bestaande herinneringen. Hij
ontdekt een extra brein te hebben, en als zodanig de voorloper te zijn van een
toekomstig superras. Hij leert de Nul-A logica toepassen op voorwerpen en op
zichzelf, wordt vaardig in telekinese en verslaat uiteindelijk, na een
ongekende hoeveelheid doden en gewonden, de invasiemacht.
Geen moment heeft het boek mij
duidelijk kunnen maken wat er nu zo geweldig is aan die Nul-A-semantiek van de
Poolse Graaf. De roman is doorspekt met droge beschrijvingen van hersen- en denkprocessen
die mij na verloop van tijd een beetje onverschillig begonnen te laten en die
geenszins de vaart in de roman brachten. Het bleef een warrig verhaal, waar
zoveel personen in voorkomen die afwisselend tot de good guys en dan weer tot de bad
guys lijken te behoren dat ik, niet zozeer de kluts, als wel mijn interesse
kwijt raakte: aan het eind zal de onthulling vast en zeker zo zijn dat je denken
zult: ‘Oh, tja, dat had ik nou niet verwacht, hoewel…’ En zo geschiedde. En de
ultieme, allerlaatste onthulling, in de allerlaatste zin van het boek zat er eerlijk
gezegd ook al een tijdje aan te komen.
De waarde van Alfred E. Van Vogt
wordt de laatste jaren vooral gezien als een historische.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten